(સત્ય ઘટના પર આધારિત)

ક્યાં છે એ કન્યા?

“બહેન, ધરતીકંપમાં દીકરી મરી ગઈ હોત તો ય સારૂં હતું.  પણ આ તો ખોવાઈ ગઈ છે એટલે ભૂલી નથી શકાતો એ ગોઝારો દિવસ! વર્ષો વીતી ગયા તો પણ યાદ આવતા હજી ય રડી પડાય છે” મારી સાથે વાત કરતા મંજુબેનની આંખમાં પાણી ધસી આવ્યા. ૨૦૦૧માં કચ્છમાં થયેલી કુદરતી હોનારતનો તીવ્ર આંચકો મંજુબેનના હ્રદયમાં ન પૂરાય તેવી મોટી તિરાડ પાડી ગયો હતો. જે સમયે દેશ-વિદેશથી હજારો લોકો આર્થિક મદદ માટે દાનનો પ્રવાહ મોકલી રહ્યા હતા તે સમયે ઘટના સ્થળે દોડી જઈને એક નરપિશાચે મદદના બહાના હેઠળ જે દુષ્કૃત્ય આચર્યુ હતું તેનો પુરાવો એટલે મંજુબેનની ખોવાયેલી પુત્રી! એમની કથા-વ્યથાની અમીટ અસર માનવતા પરનો વિશ્વાસ ડગાવી દે છે. કુદરતના કોપથી ઘેરાયેલા ઉદાસીના વાદળો વચ્ચે ક્યાંક ક્યાંક ઝબૂકતી વીજ જેવી આશા પણ ડરથી કાંપતી થઈ જાય છે. આ કંપનમાં મને મંજુબેનનો ચહેરો દેખાય છે. કચ્છના જે કુદરતી ઉપચાર કેન્દ્રમાં મેં મહિનો ગાળ્યો હતો તે સંસ્થામાં મંજુબેન મસાજ ક્યાં છે એ કન્યા? (સત્ય ઘટના પર આધારિત)

“બહેન, ધરતીકંપમાં દીકરી મરી ગઈ હોત તો ય સારૂં હતું.  પણ આ તો ખોવાઈ ગઈ છે એટલે ભૂલી નથી શકાતો એ ગોઝારો દિવસ! વર્ષો વીતી ગયા તો પણ યાદ આવતા હજી ય રડી પડાય છે” મારી સાથે વાત કરતા મંજુબેનની આંખમાં પાણી ધસી આવ્યા. ૨૦૦૧માં કચ્છમાં થયેલી કુદરતી હોનારતનો તીવ્ર આંચકો મંજુબેનના હ્રદયમાં ન પૂરાય તેવી મોટી તિરાડ પાડી ગયો હતો. જે સમયે દેશ-વિદેશથી હજારો લોકો આર્થિક મદદ માટે દાનનો પ્રવાહ મોકલી રહ્યા હતા તે સમયે ઘટના સ્થળે દોડી જઈને એક નરપિશાચે મદદના બહાના હેઠળ જે દુષ્કૃત્ય આચર્યુ હતું તેનો પુરાવો એટલે મંજુબેનની ખોવાયેલી પુત્રી! એમની કથા-વ્યથાની અમીટ અસર માનવતા પરનો વિશ્વાસ ડગાવી દે છે. કુદરતના કોપથી ઘેરાયેલા ઉદાસીના વાદળો વચ્ચે ક્યાંક ક્યાંક ઝબૂકતી વીજ જેવી આશા પણ ડરથી કાંપતી થઈ જાય છે. આ કંપનમાં મને મંજુબેનનો ચહેરો દેખાય છે. કચ્છના જે કુદરતી ઉપચાર કેન્દ્રમાં મેં મહિનો ગાળ્યો હતો તે સંસ્થામાં મંજુબેન મસાજ કરવાનું કામ કરતા હતા. સાડા પાંચ ફૂટની ઊંચાઈ, એકવડિયા શરીરનો સુરેખ બાંધો, નમણો ચહેરો અને ઘઉંવર્ણી ત્વચા ધરાવતી આ સ્ત્રીની પુત્રી પણ એટલી જ આકર્ષક હશે એમ મંજુબેનની વાત પરથી લાગતુ હતુ.

 “કેટલી ઉંમર હતી તમારી દીકરીની?” મારા આ પ્રશ્નના જવાબમાં મંજુબેન કહેવા લાગ્યા, “તેર વર્ષની મારી શીલા મારા સાસુ ભેગી હોસ્પીટલમાં અમારા એક સગાની ખબર કાઢવા ગયેલી. મારી તો ના હતી પણ સાસુ સામે હું કંઈ બોલી શકી નહી. ધરતીકંપમાં હોસ્પીટલની ઈમારત તૂટી પડી હતી. મારા સાસુ હેમખેમ ઘરે આવ્યા પણ શીલાનો પત્તો ન લાગ્યો.” મંજુબેનને મનમાં બે પીડાઓ ભેગી હતી. તે માનતા હતા કે સાસુ સામે એમનું ચાલ્યું હોત તો એમણે દીકરી ગુમાવવી ન પડત. ધરતીકંપ થશે એવી ખબર તો ક્યાં એના સાસુને પણ હતી. એ દાદીમાની પીડાની પણ ફક્ત કલ્પના જ કરવાની રહી.

“કદાચ એમ બન્યું હોય કે ધરતીકંપની ઊથલપાથલમાં દટાઈ ગઈ હોય” મારી આ શંકાનો જવાબ આપતા મંજુબેનના ગળામાં ડૂમો ભરાઈ આવ્યો. મારી પીઠ ચોળતા એમના હાથ ધીમા પડી ગયા. ગળગળા સાદે કહેવા લાગ્યા, “મદદ માટે આવેલા વાહનોમાંના એકમાં તેને ચડતી એક ઓળખીતાએ જોઈ હતી. એક બીજા ભાઈએ પણ દોડાદોડીમાં તેને જોઈ હતી. બહુ તપાસ કરી પણ કોની ગાડી હતી અને કઈ દીશામાં ગઈ તે ખબર જ ન પડી. આના કરતાં તો મરી ગઈ હોત તો વધારે સારૂં હતું” કહીને એમણે સાડલાના છેડાથી આંસુ લૂછયા.

એક તો હોસ્પીટલ ગામને છેડે હતી વળી ચારેબાજુ તારાજી! કોઈક ઘાયલ તો કોઈક બેભાન. જે હેમખેમ હતા તે રઘવાયા અને ખોવાયેલા હતા તેમાં ક્યું વાહન કોને અને કેટલાને લઈ ગયું તેની નોંધ કોણ લે? જેને જે હાથ લાગ્યું તેમાં બેસીને ભાગવાનો પ્રયત્ન સૌ કરતા હશે તે કલ્પી શકાય છે.

અમારા ગામમાં થતા હુલ્લડો વખતે લૂંટ અને ચોરીના કેટલાય કિસ્સા મેં સાંભળ્યા હતા પણ કુદરતી હોનારતને કારણે અચાનક આવી પડેલી આફતની કરૂણાજનક સ્થિતિ વચ્ચેથી આ રીતે કોઈ સગીર કન્યાને ઊઠાવી લઈ જઈ શકે એ મારી ધારણા બહારની વાત હતી.

બની શકે કે શીલાને એમ કહેવામાં આવ્યુ હોય કે ધરતીકંપને કારણે તેના પરિવારના બધા જ મૃત્યુ પામ્યા છે. બની શકે કે મદદને નામે તેને ફોસલાવીને……ગુમનામ કરી દેવામાં આવી હોય. શીલા ક્યાં હશે અને તેના પર શું વીતી હશે? તેની ધ્રૂજાવી નાખતી કલ્પના જગનિયંતા પરનો વિશ્વાસ ડગાવી દે છે.

(આ સત્યઘટનાના પાત્રોના નામો કલ્પિત છે)કરવાનું કામ કરતા હતા. સાડા પાંચ ફૂટની ઊંચાઈ, એકવડિયા શરીરનો સુરેખ બાંધો, નમણો ચહેરો અને ઘઉંવર્ણી ત્વચા ધરાવતી આ સ્ત્રીની પુત્રી પણ એટલી જ આકર્ષક હશે એમ મંજુબેનની વાત પરથી લાગતુ હતુ.

 “કેટલી ઉંમર હતી તમારી દીકરીની?” મારા આ પ્રશ્નના જવાબમાં મંજુબેન કહેવા લાગ્યા, “તેર વર્ષની મારી શીલા મારા સાસુ ભેગી હોસ્પીટલમાં અમારા એક સગાની ખબર કાઢવા ગયેલી. મારી તો ના હતી પણ સાસુ સામે હું કંઈ બોલી શકી નહી. ધરતીકંપમાં હોસ્પીટલની ઈમારત તૂટી પડી હતી. મારા સાસુ હેમખેમ ઘરે આવ્યા પણ શીલાનો પત્તો ન લાગ્યો.” મંજુબેનના મનમાં બે પીડાઓ ભેગી હતી. તે માનતા હતા કે સાસુ સામે એમનું ચાલ્યું હોત તો એમણે દીકરી ગુમાવવી ન પડત. ધરતીકંપ થશે એવી ખબર તો ક્યાં એના સાસુને પણ હતી. એ દાદીમાની પીડાની પણ ફક્ત કલ્પના જ કરવાની રહી.

“કદાચ એમ બન્યું હોય કે ધરતીકંપની ઊથલપાથલમાં દટાઈ ગઈ હોય” મારી આ શંકાનો જવાબ આપતા મંજુબેનના ગળામાં ડૂમો ભરાઈ આવ્યો. મારી પીઠ ચોળતા એમના હાથ ધીમા પડી ગયા. ગળગળા સાદે કહેવા લાગ્યા, “મદદ માટે આવેલા વાહનોમાંના એકમાં તેને ચડતી એક ઓળખીતાએ જોઈ હતી. એક બીજા ભાઈએ પણ દોડાદોડીમાં તેને જોઈ હતી. બહુ તપાસ કરી પણ કોની ગાડી હતી અને કઈ દીશામાં ગઈ તે ખબર જ ન પડી. આના કરતાં તો મરી ગઈ હોત તો વધારે સારૂં હતું” કહીને એમણે સાડલાના છેડાથી આંસુ લૂછયા.

એક તો હોસ્પીટલ ગામને છેડે હતી વળી ચારેબાજુ તારાજી! કોઈક ઘાયલ તો કોઈક બેભાન. જે હેમખેમ હતા તે રઘવાયા અને ખોવાયેલા હતા તેમાં ક્યું વાહન કોને અને કેટલાને લઈ ગયું તેની નોંધ કોણ લે? જેને જે હાથ લાગ્યું તેમાં બેસીને ભાગવાનો પ્રયત્ન સૌ કરતા હશે તે કલ્પી શકાય છે.

અમારા ગામમાં થતા હુલ્લડો વખતે લૂંટ અને ચોરીના કેટલાય કિસ્સા મેં સાંભળ્યા હતા પણ કુદરતી હોનારતને કારણે અચાનક આવી પડેલી આફતની કરૂણાજનક સ્થિતિ વચ્ચેથી આ રીતે કોઈ સગીર કન્યાને ઊઠાવી લઈ જઈ શકે એ મારી ધારણા બહારની વાત હતી.

બની શકે કે શીલાને એમ કહેવામાં આવ્યુ હોય કે તેના પરિવારના બધા જ ધરતીકંપને કારણે મૃત્યુ પામ્યા છે. બની શકે કે મદદને નામે તેને ફોસલાવીને……ગુમનામ કરી દેવામાં આવી હોય. શીલા ક્યાં હશે અને તેના પર શું વીતી હશે? તેની ધ્રૂજાવી નાખતી કલ્પના જગનિયંતા પરનો વિશ્વાસ ડગાવી દે છે.

(આ સત્યઘટનાના પાત્રોના નામો કલ્પિત છે)